Nasz Patron

Janusz Wincenty Peter (26.11.1891 - 16.02.1963)

Janusz Peter urodził się 26 listopada 1891 roku w Skolem w powiecie stryjskim, był synem Michała, pracownika kolejowego oraz Karoliny z Korczewskich. Po zdaniu egzaminu maturalnego  w 1912 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie we Lwowie, jednak szybko przeniósł się na Wydział Lekarski. W 1914 roku został powołany do armii austriackiej, służył w 55 pułku piechoty, brał  udział w kampanii na froncie włoskim, gdzie dostał się do niewoli. W 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego we Włoszech, gdzie jako praktyk z doświadczeniem w szpitalach polowych pełnił  służbę lekarza. Po powrocie do kraju służył w 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich. W marcu 1921 roku zawarł związek małżeński z absolwentką Seminarium Nauczycielskiego we Lwowie, Felicją Reichert. W 1923 roku uzyskał dyplom ukończenia studiów lekarskich. Pracował wówczas w VI Szpitalu Okręgowym we Lwowie pod kierunkiem prof. Romualda Węgłowskiego, gdzie doszedł do stanowiska ordynatora oddziału zakaźnego i chirurgiczno-ortopedycznego. Jednocześnie był asystentem w Zakładzie Anatomii Patologicznej Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu im. Jana Kazimierza. 

W październiku 1927 roku Janusz Peter objął stanowisko dyrektora szpitala miejskiego w Tomaszowie Lubelskim, jednocześnie pełnił funkcję ordynatora oddziału położniczo-ginekologicznego. Placówkę zastał niewielką i w złej kondycji. Mobilizując miejscowe władze, a także nie szczędząc własnych środków materialnych, systematycznie rozbudowywał i unowocześniał szpital. Po 36 latach jego pracy szpital był zaliczany do najlepszych placówek powiatowych w Polsce – na dziesięciu oddziałach specjalistycznych, liczących 500 łóżek, pracowało 35 lekarzy.

 Z chwilą wybuchu wojny obronnej 1939 roku doktor Peter został powołany do wojska (szpital polowy nr 206), 13 września powrócił z frontu, ponownie kierował szpitalem i udzielał pomocy rannym w bitwach pod Tomaszowem Lubelskim. W czasie okupacji niemieckiej pomagał członkom organizacji  konspiracyjnych: Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej (ZWZ-AK) i Batalionów Chłopskich (BCh). Leczył  partyzantów we własnym mieszkaniu, bądź ukrywał przed Niemcami w szpitalu – na oddziale zakaźnym jako rzekomo chorych na tyfus, a nawet na oddziale położniczym. Utrzymywał ścisły kontakt z Dowództwem Obwodu AK i BCh. W konspiracji był w BCh, ps. „Kordian”, w 1944 roku został awansowany do stopnia majora. 

Po wojnie Janusz Peter postanowił wydać książkę opisującą okres niemieckiej okupacji  na terenie Tomaszowa Lubelskiego i powiatu. Zaczął działać w organizacjach kombatanckich oraz zbierać relacje ustne i pisemne od członków Podziemia. Po powołaniu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w 1949 roku, został wybrany prezesem Zarządu Oddziału Powiatowego ZBoWiD w Tomaszowie Lubelskim. Ta funkcja zapewniła Peterowi bezpośredni kontakt z byłymi partyzantami i możliwość dalszego zbierania materiałów. Prace nad książką przyspieszył po odwilży październikowej 1956 roku. Pomimo związanej z tymi wydarzeniami liberalizacji systemu politycznego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, książkę pt. Tomaszowskie za okupacji Tomaszowskie Towarzystwo Regionalne wydało dopiero w 1991 roku.

Doktor Peter kilkakrotnie odrzucił propozycję pracy w Akademii Medycznej w Lublinie. Był członkiem Komisji Historii Medycyny i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych Polskiej Akademii Umiejętności, współpracownikiem i korespondentem Instytutu Medycyny Pracy i Higieny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie, członkiem honorowym Towarzystwa Chirurgów Polskich oraz Międzynarodowego Towarzystwa Chirurgicznego z siedzibą w Brukseli.

Peter zajmował się pracą naukową – napisał około 80 prac, głównie z dziedziny chirurgii, historii medycyny, a także historii Tomaszowa Lubelskiego i regionu. Posiadał też wiele pasji pozazawodowych. Amatorsko malował obrazy, które przekazał szpitalowi tomaszowskiemu. Zbierał też pamiątki z przeszłości, artefakty archeologiczne oraz eksponaty o wartości etnograficznej. W oparciu o własną kolekcję założył Muzeum Ziemi Tomaszowskiej. Oficjalne otwarcie placówki nastąpiło 7 października 1962 roku. Pierwszą siedzibą Muzeum był szpital powiatowy, a doktor Peter jego kustoszem. Zbiory liczyły wówczas około 1700 eksponatów. Janusz Peter zmarł 16 lutego 1963 roku. W 1967 roku zbiory Muzeum  upaństwowiono. Placówka stała się powiatową instytucją kultury i otrzymała jego imię, do dziś funkcjonuje jako Muzeum Regionalne im. dr. Janusza Petera. W Tomaszowie Lubelskim imię doktora Petera nadano również Szkole Podstawowej nr 3, ulicy oraz Tomaszowskiemu Towarzystwu Regionalnemu.